Resultaten internationaal onderzoeksproject in Nature Genetics Meer inzicht in leeftijdsgebonden maculadegeneratie
Bron: Radboudumc
Onderzoekers van het Radboudumc en het Erasmus MC hebben in internationaal verband 34 genen gevonden, die bijdragen aan het ontstaan van leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD).
Een van deze genen is uitsluitend betrokken bij de natte vorm van LMD. Het onderzoek, gepubliceerd in Nature Genetics, biedt belangrijke nieuwe inzichten in de onderliggende mechanisme van LMD.
Met ongeveer 100.000 patiënten in Nederland is leeftijdsgebonden maculadegeneratie een van de meest voorkomende oorzaken van blindheid. De aantasting van de macula (gele vlek) ontstaat meestal op latere leeftijd. De aandoening tast het centrale zicht aan in een of beide ogen.
Meestal niet behandelbaar
Er zijn grofweg drie varianten van LMD. Er is een vroege vorm waar de patiënt geen weet van kan hebben, waarbij de schade aan het netvlies geleidelijk ontstaat door ophoping van vetten en eiwitten in het netvlies. Er is ook een droge vorm waarbij de cellen van het netvlies te gronde gaan waarbij ernstig verlies van het gezichtsvermogen kan optreden. Deze vorm is nog niet te behandelen. De laatste is een natte LMD, die ontstaat door de groei van kleine bloedvaten in het netvlies. Deze vaatjes kunnen gaan lekken en bloeden, waardoor plotseling gezichtverlies ontstaat. De groei (en bloeding) van de bloedvaatjes is te beperken door regelmatig een groeiremmend medicijn (anti-VEGF) in het oog te spuiten.
Het is niet goed bekend wie de ziekte krijgt. Meestal gaat het namelijk om een combinatie van verschillende genen, waarbij ook omgevingsfactoren zoals roken en fel licht een rol kunnen spelen. Het is een grote uitdaging om de combinatie van de verschillende genetische factoren in beeld te krijgen die maken dat iemand wel of geen LMD krijgt.
Twaalf miljoen variaties
Grootschalig onderzoek bij patiënten is een van de manieren om nieuwe genen en combinaties van genen in kaart te brengen die bijdragen aan het ontstaan van LMD. Dat is de reden waarom zesentwintig onderzoeksinstituten wereldwijd, waaronder het Radboudumc en het Erasmus MC, met elkaar zijn gaan samenwerken om in het genetisch materiaal van zoveel mogelijk patiënten te kunnen zoeken. Het resultaat van deze genoomwijde data-analyse is nu gepubliceerd in Nature Genetics.
Anneke den Hollander, hoogleraar moleculaire oogheelkunde in het Radboudumc: “We hebben gekeken naar de medische informatie en het DNA van meer dan 43.000 mensen met of zonder LMD van over de hele wereld. Meer dan 12 miljoen genetische variaties werden onderzocht. Naast 18 al bekende risico genen voor LMD vonden we maar liefst 16 nieuwe genen die we nog niet eerder met deze aandoening in verband hadden gebracht. Dat zijn even zoveel kansen om meer over de ziekte te weten te komen én mogelijke aanknopingspunten voor nieuwe therapieën.”
Onderliggend mechanisme
Een van de nieuwe genen die de internationale onderzoeksgroep heeft gevonden, is bijzonder interessant. Caroline Klaver, hoogleraar epidemiologie en genetica van oogziekten in het Erasmus MC: “Het gen MMP9 draagt bij aan het ontstaan van de natte vorm van LMD, maar niet aan de droge vorm. Hierdoor kunnen we een beter onderscheid gaan maken in de onderliggende ziektemechanismen van beide varianten van de aandoening.”
Dit grote internationale onderzoek draagt ook bij tot een beter antwoord op de vraag waarom de natte vorm van LMD bij sommige patiënten terugkeert na behandeling met anti-VEGF. Klaver: “Voor een deel is de terugkeer waarschijnlijk te wijten aan de genetische opmaak van de patiënt. Met dit onderzoek krijgen we ook dit mechanisme beter in beeld.”
Zeldzame varianten
Het onderzoek maakt opnieuw duidelijk dat de ziekte niet alleen wordt veroorzaakt door genetische varianten die veel in de bevolking voorkomen, maar ook door genetische varianten die zeldzaam zijn. Kennis die eveneens bijdraagt tot een beter inzicht in de ziekte. Den Hollander: “Zeker als zo’n zeldzame genetische variant leidt tot veranderingen in het eiwit die vrijwel zeker de ziekte mede veroorzaken. Zo vinden we waardevolle functionele verbanden tussen gen, eiwit en ziekte, die op termijn kunnen bijdragen aan een therapie voor deze ernstige en vaak voorkomende ziekte.”
________________________________________
Publicatie in Nature Genetics: A large genome-wide association study of age-related macular degeneration highlights contributions of rare and common variants - Lars G. Fritsche, Wilmar Igl, Jessica N. Cooke Bailey, Felix Grassmann, Sebanti Sengupta, Jennifer L. Bragg-Gresham, Kathryn P. Burdon, Scott J. Hebbring, Cindy Wen, Mathias Gorski, Ivana K. Kim, David Cho, Donald Zack, Eric Souied, Hendrik P. N. Scholl, Elisa Bala, Kristine E. Lee, David J. Hunter, Rebecca J. Sardell, Paul Mitchell, Joanna E. Merriam, Valentina Cipriani, Joshua D. Hoffman, Tina Schick, Yara T. E. Lechanteur, Robyn H. Guymer, Matthew P. Johnson, Yingda Jiang, Chloe M. Stanton, Gabriëlle H. S. Buitendijk, Xiaowei Zhan, Alan M. Kwong, Alexis Boleda, Matthew Brooks, Linn Gieser, Rinki Ratnapriya, Kari E. Branham, Johanna R. Foerster, John R. Heckenlively, Mohammad I. Othman, Brendan J. Vote, Helena Hai Liang, Emmanuelle Souzeau, Ian L. McAllister, Timothy Isaacs, Janette Hall, Stewart Lake, David A. Mackey, Ian J. Constable, Jamie E. Craig, Terrie E. Kitchner, Zhenglin Yang, Zhiguang Su, Hongrong Luo, Daniel Chen, Hong Ouyang, Ken Flagg, Danni Lin, Guanping Mao, Henry Ferreyra, Klaus Stark, Claudia N. von Strachwitz, Armin Wolf, Caroline Brandl, Guenther Rudolph, Matthias Olden, Margaux A. Morrison, Denise J. Morgan, Matthew Schu, Jeeyun Ahn, Giuliana Silvestri, Evangelia E. Tsironi, Kyu Hyung Park, Lindsay A. Farrer, Anton Orlin, Alexander Brucker, Mingyao Li, Christine Curcio, Saddek Mohand-Saïd, José-Alain Sahel, Isabelle Audo, Mustapha Benchaboune, Angela J. Cree, Christina A. Rennie, Srinivas V. Goverdhan, Michelle Grunin, Shira Hagbi-Levi, Peter Campochiaro, Nicholas Katsanis, Frank G. Holz, Frédéric Blond, Hélène Blanché, Jean-François Deleuze, Robert P. Igo Jr., Barbara Truitt, Neal S. Peachey, Stacy M. Meuer, Chelsea E. Myers, Emily L. Moore, Ronald Klein, Michael A. Hauser, Eric A. Postel, Monique D. Courtenay, Stephen G. Schwartz, Jaclyn L. Kovach, William K. Scott, Gerald Liew, Ava G. Tƒan, Bamini Gopinath, John C. Merriam, R. Theodore Smith, Jane C. Khan, Humma Shahid, Anthony T. Moore, J. Allie McGrath, Reneé Laux, Milam A. Brantley Jr., Anita Agarwal, Lebriz Ersoy, Albert Caramoy, Thomas Langmann, Nicole T. M. Saksens, Eiko K. de Jong, Carel B. Hoyng, Melinda S. Cain, Andrea J. Richardson, Tammy M. Martin, John Blangero, Daniel E. Weeks, Bal Dhillon, Cornelia M. van Duijn, Kimberly F. Doheny, Jane Romm, Caroline C. W. Klaver, Caroline Hayward, Michael B. Gorin, Michael L. Klein, Paul N. Baird, Anneke I. den Hollander, Sascha Fauser, John R. W. Yates, Rando Allikmets, Jie Jin Wang, Debra A. Schaumberg, Barbara E. K. Klein, Stephanie A. Hagstrom, Itay Chowers, Andrew J. Lotery, Thierry Léveillard, Kang Zhang, Murray H. Brilliant, Alex W. Hewitt, Anand Swaroop, Emily Y. Chew, Margaret A. Pericak-Vance, Margaret DeAngelis, Dwight Stambolian, Jonathan L. Haines, Sudha K. Iyengar, Bernhard H. F. Weber, Gonçalo R. Abecasis, Iris M. Heid